Ruim de helft van de Nederlandse huishoudens heeft inmiddels een digitale energiemeter, bleek dinsdag uit onderzoek van Multiscope. Je mag een zogenoemde ‘slimme meter’ weigeren, maar dat recht eindigt in 2023 als je zonnepanelen hebt. Hoe zit dat precies?

Op grond van Europese afspraken moeten op 31 december 2020 in minstens 80 procent van de Nederlandse huishoudens de gas- en stroommeters vervangen zijn door slimme meters. Dat is een digitale meter die het stroom- en gasverbruik bijhoudt en doorgeeft aan de netbeheerder.

Volgens de Smart Home Monitor van onderzoeksbureau Multiscope steeg het aantal huishoudens met een slimme meter het afgelopen jaar met 18 procent tot ruim 4 miljoen. Bij drie op de tien huishoudens, zo’n 2,3 miljoen, is de slimme meter (nog) niet aangeboden.

Krijgen alle Nederlandse huishoudens de slimme meter tijdig aangeboden, dan is de Europese afspraak haalbaar, schreef minister Wiebes van Economische Zaken eind juni aan de Tweede Kamer. Zo’n 10 procent weigert de installatie, dus de dekking van 80 procent is dan in zicht.

Slimme meter weigeren

Je mag een slimme meter dus weigeren. Volgens het onderzoek van Multiscope hebben meer dan een half miljoen huishoudens dat tot nu toe gedaan. Als reden(en) noemen weigeraars onder andere een gebrek aan toegevoegde waarde (22 procent), wantrouwen in de gemeten gegevens (21 procent), de salderingsregeling voor zonnepanelen (15 procent), privacy (9 procent) en verlies van controle (9 procent).

Wat de salderingsregeling voor zonnepanelen in dat rijtje doet? Als je op zomerse dagen stroom teruglevert aan het net, draait een ouderwetse draaischijfmeter als het ware terug, terwijl een slimme meter de resterende energie apart registreert. De energieleverancier kan dan berekenen wat je terugbetaald krijgt.

Dat verschil maakt momenteel nog niet niets uit: de salderingsregeling houdt in dat je de teruggeleverde stroom een-op-een kunt aftrekken van je eigen verbruik, tegen hetzelfde tarief inclusief belastingen.

Maar na 2022 wordt de salderingsregeling versoberd, en zou een terugdraaiende schijfmeter financieel voordeel opleveren ten opzichte van de slimme meter, die precies bijhoudt op welk deel van de opgewekte energie die versoberde regeling van toepassing is.

Zonnepanelen? Dan wordt de slimme meter verplicht

Huishoudens die de slimme meter om die reden weigeren, hebben pech. Tegen de tijd dat het gaat uitmaken wat voor meter je hebt, moet je de slimme meter al in huis hebben. “Met ingang van 1 januari 2023 zal (...) een verplichting voor alle kleinverbruikers gelden om een meter met minimaal twee aparte telwerken voor levering en teruglevering te hebben”, staat er namelijk in het Klimaatakkoord.

Vanaf 1 januari 2023 komt er een nieuwe fiscale regeling, waarbij zonnestroom die je teruglevert aan je energieleverancier volgens de kale leveringsprijs wordt vergoed. Daarbovenop komt een compensatie van de overheid, maar die wordt in de loop der jaren afgebouwd. Vanaf 2030 krijg je als eigenaar van zonnepanelen alleen nog de kale stroomprijs van je energieleverancier vergoed – dus niet meer inclusief belastingen, zoals nu.

Dat is dus waarom de overheid de slimme meter nodig heeft. Om de nieuwe fiscale regeling te kunnen invoeren, moet de opgewekte zonnestroom apart gemeten kunnen worden.

Voor- en nadelen van slimme meters

Het vervangen van je draaischijfmeter met een slimme meter gaat sneller en goedkoper dan je misschien denkt. Er is ook weinig van te vrezen, zeker omdat je hem na installatie ook nog eens kunt uitschakelen.

Dit zijn de belangrijkste dingen om te weten als je zonnepanelen hebt en moet overstappen naar een slimme meter:

De slimme meter komt vanzelf en is (meestal) gratis

Als je aan de beurt bent, word je benaderd door je netbeheerder met een voorstel voor een afspraak. Komen jullie een tijdstip overeen, dan is de installatie van de slimme meter gratis. In andere gevallen betaal je wel installatiekosten. Dit geldt bijvoorbeeld als je de slimme meter zelf aanvraagt (als je nog niet aan de beurt bent), als je de installatie op een eerder moment hebt geweigerd (toen je wel aan de beurt was), of als je hem na installatie niet hebt laten aanzetten en dat nu alsnog wilt laten doen. De kosten bedragen dan zo'n 70 euro.

Je hoeft hem niet aan te (laten) zetten

Bij installatie inclusief activatie kan de leverancier de meterstanden uitlezen. Via de leverancier kun je dit zelf vaker doen: afhankelijk van de app die je hiervoor gebruikt kun je jouw energieverbruik tot op dagniveau volgen.

Je kunt er dus ook voor kiezen om de meter niet aan te laten zetten. Je blijft dan zelf verantwoordelijk voor het doorgeven van de meterstanden. Het blijft zelfs mogelijk om, met de hulp van een extern apparaat, zelf jouw verbruik in de gaten te houden.

De slimme meter kán helpen met energiebesparing

Na installatie en activatie ontvang je elke maand een overzicht van jouw energieverbruik, een kostenindicatie en een vergelijking met voorgaande jaren en het verbruik van andere huishoudens. Het gedetailleerde inzicht in je verbruik kan helpen om bewuster met energie om te gaan.

Afhankelijk van de energieverbruik-app die je erbij gebruikt, kun je ook besparingstips ontvangen. Maar: de meter mag dan 'slim' heten, hij heeft op zichzelf geen invloed op jouw energieverbruik. Besparen doe je met eigen beleid en/of met een slimme thermostaat.

De gemeten gegevens zijn niet altijd even betrouwbaar

In 2017 bleek uit onderzoek van de Universiteit Twente en de Hogeschool van Amsterdam dat zo'n 750.000 slimme meters in Nederlandse huishoudens de stand mogelijk niet goed doorgaven, schreef vergelijkingssite Pricewise. Het blijft dus wel belangrijk om de gemeten gegevens te controleren en bij wantrouwen contact op te nemen met je energieleverancier.

Qua privacy is er (vooralsnog) weinig te vrezen van de slimme meter

Volgens Multiscope speelt privacy een rol bij 9 procent van de weigeraars. De angst is dan bijvoorbeeld dat inzicht in het energieverbruik een leefpatroon kan vaststellen – waar vervolgens misbruik van kan worden gemaakt.

Ook zouden aannames gedaan kunnen worden over de gebruikte (soorten) apparaten in huis. De strenge privacywetgeving zou twijfelaars gerust moeten stellen. De netbeheerder en energieleverancier mogen alleen op de vastgestelde en goedgekeurde momenten het verbruik aflezen. Uit onderzoek van de Radboud Universiteit naar hackgevoeligheid is gebleken dat de dataverbindingen met slimme meters goed beveiligd zijn, aldus de Consumentenbond.

Of je erop zit te wachten of niet, als je zonnepanelen hebt is de slimme meter per 2023 verplicht. Word je benaderd door je netbeheerder, laat de slimme meter dan vooral gratis installeren. Het aflezen op afstand kun je eventueel uit laten zetten.

Wil je toch nog meer weten over slimme meters en de verschillen met je huidige situatie, kijk dan op de uitgebreide pagina's van eerdergenoemde bronnen Pricewise en de Consumentenbond.

Lees meer over zonnepanelen en duurzame energie: